Mannskepnan býr yfir mikilli heift og getur hún birst á marga vegu. Fyrr í vetur var fólk afhöfðað í messu í Frakklandi, fyrir það eitt að tilheyra samfélagi þar sem borin er virðing fyrir margs konar menningu og trúarbrögðum. Árásaraðilinn taldi hins vegar að þeir sem ekki trúa í einu og öllu á það sama og hann og hans skoðanabræður, væru réttdræpir. Umburðarlyndið ekkert. Stúlkubörn eru umskorin, gefin hæstbjóðanda áður en þær verða fullvaxta. Konur eru grýttar fyrir engar sakir, sýruárásir og hópnauðganir eiga sér stað, stúlkur mega ekki mæta í skólann á blæðingum, fólki er útskúfað fyrir að trúa ekki á opinbera trú þess ríkis og fólk selt á svörtum markaði. Þetta eru bara örfá dæmi um hin ýmsu mannréttindabrot sem eiga sér stað í heiminum í dag. Fátækt ríkir víða, oft vegna spillingar yfirvalda og/eða stríðsátaka. Af hverju þessi átök?
Það er nokkuð ljóst að þegar litið er yfir heiminn má sjá að heift, grimmd, valdníðsla og virðingarleysi fyrir náunganum eru allt verulega áþreifanlegar staðreyndir. Þetta er að því er virðist innprentað í mannskepnuna. Ég tel okkur í vestrænum heimi vera heppin því mannréttindi eru fest í lög og flestir umbera að nágranninn hafi aðrar lífsskoðanir. Við höfum frelsi til athafna og skoðana. Vissulega er brotið á fólki á Vesturlöndum, enda býr mannskepnan yfir sama eðli hvar sem hún býr á hnettinum. En hér eru nokkuð mannúðleg lög sem gera okkur kleift að refsa þeim er brjóta á öðrum.
Í byrjun nóvember 2020 fóru fram forsetakosningar í Bandaríkjunum og var ég mjög hugsi yfir þeim. Báðir frambjóðendur höfðu við hvert tækifæri kafað djúpt ofan í jörðina til að taka lúku fulla af drullu og ausa yfir hinn. Eftir stóðu tveir ellilífeyrisþegar ataðir aur, en báðir sannfærðir um að þeir væru búnir að hrista hann af sér með því að færa athyglina á því hvað hinn væri skítugur. Ásakanir, uppnefningar, afneitanir, ýkjur og þar fram eftir götunum. Hvorugur fullkomlega frambærilegur fulltrúi síns flokks að mínu mati. Ólgan fyrir þessar kosningar voru gífurlegar og dæmi eru um að fjölskyldur og vinasambönd þar ytra hafi splundrast vegna þess að fólk var ósammála um forsetavalið. Það reynist sumum erfiðara en öðrum að virða ólíkar skoðanir og að ímynda sér það hvert sjónarmið viðkomandi geti verið. Það er eins og það skorti stundum hæfileikann til að staldra við og hugsa út í ástæður þess að einhver sé ekki sammála um málefnið. Það virðist því miður vera svo að þarna séu hin helstu ágreiningsefni Vesturlanda; innan stjórnmálarófsins. Það virðist í sumum tilfellum jafnvel hafa komið í stað trúarbragða hjá fólki.
Öll höfum við okkar sýn á heiminn og markast það af persónulegum reynsluheimi hvers og eins. Þess vegna er fullkomlega eðlilegt að það séu skiptar skoðanir á því hvaða leið sé talin best og mismunandi hvaða fórnir fólk er tilbúið að færa til að ná fram því sem þarf. Best væri ef engar fórnir þyrfti að færa, en því miður er það þannig að aldrei er hægt að stjórna ríki á þann hátt að það þóknist öllum sem þar búa að öllu leyti og þá sér í lagi ekki í eins fjölbreyttri mannflóru og er í Bandaríkjunum. Ekki ætla ég að ræða ítarlega forsetaefni Bandaríkjanna hér, en annar hefur allt að því verið gerður réttdræpur og fylgjendum hans úthúðað og jafnvel kallaðir útskiptanlegir (e. deplorables). Mér þykir slíkt hart til orða tekið og á engan hátt bera vott um virðingu fyrir öllum mannslífum. Raunar finnst mér það bera merki um Orwellisma, þ.e. að sumir séu rétthærri en aðrir (Animal Farm) og að allir eigi að vera sömu skoðunar og hlýða í blindni yfirvaldinu (1984). Það væri vissulega heppilegra og meira viðeigandi að fráfarandi forseti Bandaríkjanna hefði ekki verið svo óheflaður, en hann er samt manneskja, þó honum hafi verið lýst sem skrímsli af ýmsum fjölmiðlum. Það er þó efni í annan pistil, svo ég læt staðar numið hér af þeirri umræðu. Ef einhver skrifar í athugasemdum að ég sé svokallaður "Trumpisti" þá bið ég bara viðkomandi vel að lifa og finna sér annan vettvang til að setja stimpla á fólk út frá heimspekilegum vangaveltum sínum. Karlinn hefur marga ókosti, en hann hefur, ótrúlegt en satt, líka kosti, rétt eins og allir aðrir. Ég hef bara séð að fjölmiðlafárið í kringum hann var af óeðlilegri stærðargráðu og hef efasemdir um slíkt framferði af hálfu fjölmiðla. Ég á t.d. erfitt með að skilja hvernig fólk sem hefur dæmt karlinn fyrir hatur er tilbúið að hata hann af öllu hjarta, þ.e. verða það sem það er að fordæma.
Aftur að kjarna þessara hugrenninga minna. Ég er alin upp í fámennri sveit og þar var staðan sú að maður neyddist hreinlega til að umgangast alla í skólanum, hvort sem maður átti eitthvað sameiginlegt með þeim eður ei. Þess vegna tel ég mig vera umburðarlynda að eðlisfari, ég forðast að dæma fólk, ég reyni að skilja af hverju einhver hagar sér á ákveðinn hátt og ég átta mig á því að ég hef takmarkað eða í raun ekkert vald til að breyta viðkomandi. Ég hef verið særð á mínum 39 árum en ég hef aldrei leyft særindunum að dvelja of lengi í huga mér. Slíkt elur bara af sér biturleika og hatur sem ég hef ekki pláss fyrir í mínu lífi. Ég er líka afskaplega átakafælin og fer iðulega að gráta ef ég lendi í erjum. Ég er þó fjarri því að vera fullkomin og ég hef sært einhverja sjálf, en vegna þess að ég hugsa svona á ég erfitt með að skilja af hverju það reynist fólki oft erfitt að tala saman af virðingu og með lausnamiðun að leiðarljósi. Þurfa alltaf að vera átök og sleggjudómar? Hvers vegna er það svo ríkt hjá fólki að lítilsvirða þá er líta heiminn ekki sömu augum og það? Ég sé víða hræsni hjá fólki sem prédikar um náungakærleika. Það virðist nefnilega skipta máli hver náunginn er og hvaða skoðanir hann hefur hvað varðar það að eiga skilið að fá samkennd. Fólk stimplað sem hitt eða þetta út frá ákveðnum skoðunum, eins og ein skoðun varpi heildarmynd á persónu viðkomandi. Mér líst ekki á hvert slíkur rétttrúnaður stefnir, en ég sé þennan rétttrúnað vel í fjölmiðlum og á athugasemdakerfum. Múgurinn jarmar svo bara með og skoðanir þeirra er á hlýða/lesa eru mótaðar. Reiðubúin að taka þá af lífi á athugasemdakerfum sem segja eitthvað annað. Sjálf er ég afskaplega mikið úti um allt á þessu blessaða stjórnmálarófi, en verð með hverju árinu sannfærðari um mikilvægi alls rófsins, einvörðungu til þess að koma í veg fyrir öfgar. Hægrið hefur taum á vinstrinu í ákveðnum málefnum og vinstrið á hægrinu. Yin og yang; hinn gullni meðalvegur. Það er það sem einkennir góð samskipti; að virða fjölbreytileikann, hvaðan sem hann kemur. Það má líka stundum synda á móti straumnum, þó það sé erfiðara en að fljóta bara með. Kannski þarf að hlúa vel að sálartetrinu samhliða því, en það er alltaf þess virði að vera sannur sínum gildum, svo lengi sem þau gildi eru ekki þess eðlis að brotið sé á öðrum (eins og í dæminu með hinn guðlega sendiboða sem afhöfðaði fólk).
Ég óska ykkur góðra stunda og vona að skrif mín veki fólk til umhugsunar um að skoða hvort það viti nóg um málefnin áður en það skrifar harðorðar athugasemdir á veraldarvefnum. Aðgát skal höfð í nærveru sálar og allir hafa sál, jafnvel harðsvírað stjórnmálafólk með þykka skrápa. Ég trúi á hið góða í mannskepnunni og að manngæskan sé okkur tamari en heiftin og mun algengari. Ég trúi því að þeir sem brjóti á öðrum séu í raun brotnir einstaklingar sem hafa valið ranga leið eða orðið fyrir ranglæti einhvers staðar á lífsleiðinni. Það réttlætir þó ekki brotið, brot er auðvitað alltaf brot og er viðeigandi að viðkomandi aðili vinni í sínum málum á viðeigandi hátt. Ég trúi því að ef við kennum börnum okkur að vera í tengslum við tilfinningar sínar og huga að því hvernig þau koma fram við aðra getum við horft upp á fágaðri og jákvæðri samskipti með sterka og jafnframt sanngjarna leiðtoga í framtíðinni. Til þess þurfum við líka að vera fyrirmyndir. Höfum virðingu og umburðarlyndi á bak við eyrað og munum að það er ómögulegt að alltaf séu allir sammála.
"You may say I'm a dreamer, but I'm not the only one."